ฮอร์โมนเพศหญิงคืออะไร ฮอร์โมนเพศหญิง (female sex hormones) เป็นสารส่งสัญญาณจากต่อมไร้ท่อ ช่วยควบคุมระบบสืบพันธุ์ อารมณ์ ผิวพรรณ กระดูก และสุขภาพโดยรวม ฮอร์โมนหลักสองชนิดคือ เอสโตรเจน (Estrogen) และ โปรเจสเตอโรน (Progesterone) ซึ่งผลิตจากรังไข่เป็นหลัก แต่ยังมาจากต่อมหมวกไต เซลล์ไขมัน และรก (ขณะตั้งครรภ์)
เอสโตรเจน (Estrogen) บทบาทและหน้าที่
- พัฒนาลักษณะเพศหญิงรอง: ช่วยให้เกิดการเจริญเติบโตของเต้านม สะโพก และขนในวัยรุ่น
- ควบคุมรอบเดือน: เร่งกระบวนการเจริญของเยื่อบุโพรงมดลูกช่วง follicular phase เพื่อเตรียมไข่และเกิดตกไข่
- ส่งผลต่อระบบอื่น ๆ: เอสโตรเจนยังส่งผลต่อสุขภาพหัวใจ หลอดเลือด กระดูก ผิวหนัง เส้นผม และสมอง
ผลกระทบของระดับเอสโตรเจน
- ระดับต่ำ: อาจทำให้กระดูกพรุน ร้อนวูบ รักษาความชุ่มชื้นผิวลดลง และมีผลต่อสุขภาพหัวใจ
- ระดับสูง: เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งเต้านมหรือเยื่อบุโพรงมดลูก และอาจทำให้เลือดคั่งหรือความดันสูง
โปรเจสเตอโรน (Progesterone) บทบาทและหน้าที่
- เตรียมและรักษาเยื่อบุโพรงมดลูก: หลังตกไข่ corpus luteum ผลิตโปรเจสเตอโรนเพื่อเสริมความหนาของเยื่อบุ ป้องกันการหดเกร็งและสนับสนุนการฝังตัวของไข่
- สนับสนุนการตั้งครรภ์: รกจะเป็นแหล่งผลิตโปรเจสเตอโรนในไตรมาสที่ 2–3 เพื่อป้องกันการคลอดก่อนกำหนด
- มีผลต่อระบบประสาทและจิตใจ: โปรเจสเตอโรนช่วยคลายเครียด ส่งเสริมการนอนหลับ ช่วยให้ผิวและกระดูกแข็งแรง และมีฤทธิ์ต้านการอักเสบบางส่วน
ผลกระทบของระดับโปรเจสเตอโรน
- ระดับต่ำ: มีผลต่อภาวะมีบุตรยาก ความไม่สมดุลในรอบเดือน และเสี่ยงต่อการแท้งบุตร
- ระดับสูง: โดยทั่วไปไม่ก่อปัญหามาก แต่อาจเกิดจากเนื้องอกเฉพาะที่ เช่น granulosa cell tumor
ความสมดุลระหว่างเอสโตรเจน & โปรเจสเตอโรน รอบเดือนของผู้หญิงแบ่งเป็น 2 ช่วงหลัก:
ช่วง: Follicular phase ฮอร์โมนเด่น: เอสโตรเจน บทบาท: เสริมเยื่อบุเพื่อเตรียมไข่
ช่วง: Ovulation ฮอร์โมนเด่น: เอสโตรเจนสูงสุด บทบาท: กระตุ้นการตกไข่
ช่วง: Luteal phase ฮอร์โมนเด่น: โปรเจสเตอโรน บทบาท: เตรียมมดลูก รักษาการตั้งครรภ์
ช่วง: เมื่อไม่เกิดการตั้งครรภ์ ฮอร์โมนเด่น: ทั้งสองลดลง บทบาท: นำไปสู่การมีประจำเดือน
สมดุลที่เปลี่ยนแปลงผิดปกติ อาจทำให้เกิดอาการ:
- ประจำเดือนผิดปกติ
- อารมณ์แปรปรวนหรือวิตกกังวล
- ปวดหัว นอนไม่หลับ หรือเหงื่อร้อนผิดเวลา หากมีอาการเหล่านี้แนะนำให้พบแพทย์ตรวจระดับฮอร์โมน (เช่น estrogen, progesterone, FSH, LH) เพื่อวางแนวทางดูแล
วิธีดูแลสมดุลฮอร์โมนผู้หญิง
- รับประทานอาหารครบ 5 หมู่: เน้นพืชผัก ธัญพืช ไขมันดี เช่น โอเมกา‑3 จากปลา ธัญพืช และถั่ว แหล่งวิตามิน C, B, Zinc & Magnesium ช่วยเรื่องโปรเจสเตอโรน
- ออกกำลังกาย & ลดความเครียด: เช่น โยคะ เดิน หรือฝึกสมาธิ ช่วยควบคุม cortisol และเสริมการหลั่งฮอร์โมนสมดุล
- นอนให้เพียงพอ: โปรเจสเตอโรนมีฤทธิ์ช่วยให้หลับดี การนอนพอ 7–9 ชม. จะช่วยรักษาระดับฮอร์โมน
- พบแพทย์สม่ำเสมอ: โดยเฉพาะหากมีอาการผิดปกติ ควรตรวจเลือด ฮอร์โมน หรือทำ HRT ภายใต้คำแนะนำแพทย์
- พิจารณาเสริมฮอร์โมน: เช่น ยาคุม HRT หรือโปรเจสเตอโรนเสริมเฉพาะช่วง จำเป็นต้องปรึกษาแพทย์ถึงประโยชน์–ความเสี่ยงอย่างละเอียด
เอสโตรเจน คือฮอร์โมนที่ดูแลภาพรวมระบบสืบพันธุ์ ผิว กระดูก และอารมณ์ โปรเจสเตอโรน ทำหน้าที่เตรียมมดลูก ช่วยการตั้งครรภ์ และเสริมสุขภาพจิต–ร่างกาย ทั้งสองจำเป็นต้องอยู่ในสมดุลระดับที่เหมาะสมตามช่วงรอบเดือน หากมีอาการผิดปกติ แนะนำพบแพทย์ตรวจสุขภาพฮอร์โมนอย่างละเอียดเพื่อวางแผนดูแลที่เหมาะสม การใส่ใจสมดุลฮอร์โมนผู้หญิง ช่วยสร้างสุขภาพที่แข็งแรงทั้งเชิงร่างกายและจิตใจ
