ทำไมบางครั้งน้ำหนักขึ้นโดยที่ไม่ได้กินมากขึ้น?
น้ำหนักไม่ได้แค่เรื่องของ “กินน้อย” หรือ “เคลื่อนไหวน้อย” เท่านั้น ฮอร์โมนสำคัญเช่น คอร์ติซอล เอสโตรเจน โปรเจสเตอโรน ไทรอยด์ อินซูลิน เลปติน และเกรลิน ต่างมีบทบาทสำคัญต่อระบบเผาผลาญและการสะสมไขมัน เมื่อฮอร์โมนใดผิดปกติ แม้จะกินปกติหรือน้อย อาจพบว่าน้ำหนักขึ้นหรือไม่ลดสักทีได้
ฮอร์โมนตัวไหนมีบทบาทสำคัญบ้าง?
1. คอร์ติซอล (Cortisol) – ฮอร์โมนความเครียด
ความเครียดเรื้อรังกระตุ้นให้คอร์ติซอลสูง ส่งผลให้ร่างกายสะสมไขมันบริเวณหน้าท้อง และเผาผลาญช้าลง
2. เอสโตรเจน (Estrogen)
ระดับเอสโตรเจนสูงหรือต่ำผิดจังหวะ ทำให้ระบบเผาผลาญช้าลง และเกิดไขมันสะสมบริเวณสะโพก ต้นขา หรือหน้าท้อง โดยเฉพาะในวัยก่อนหมดประจำเดือน
3. โปรเจสเตอโรน (Progesterone)
เมื่อโปรเจสเตอโรนเพิ่มในช่วงลูเทียล ร่างกายอาจอยากอาหารมากขึ้น บวกกับอาการบวมน้ำ จึงรู้สึกว่าน้ำหนักเพิ่มขึ้นแม้จริง ๆ จะเป็นน้ำไม่ใช่ไขมัน
4. อินซูลินและเลปติน
อินซูลินควบคุมน้ำตาลในเลือด หากเกิดภาวะดื้อต่ออินซูลิน ร่างกายจะสะสมแคลอรีเป็นไขมัน ส่วนเลปติน–เกรลินที่ผิดปกติส่งผลให้รู้สึกหิวผิดปกติ กินมากโดยไม่รู้ตัว
5. ไทรอยด์ (Thyroid Hormone)
ภาวะไทรอยด์ต่ำ (Hypothyroidism) ทำให้ระบบเผาผลาญช้าลง น้ำหนักขึ้นง่าย ผิวแห้ง และรู้สึกเหนื่อยล้า
6. แอนโดรเจนสูง (PCOS)
ในภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ ฮอร์โมนเพศชายอย่างเทสโทสเตอโรนสูงขึ้น ส่งผลให้เกิดลักษณะอ้วนลงพุง รอบเดือนผิดปกติ และน้ำหนักลดยาก
สัญญาณที่บอกว่า “ฮอร์โมนอาจเป็นต้นเหตุ”
- น้ำหนักขึ้นเฉพาะจุด เช่น หน้าท้อง สะโพก
- ลดน้ำหนักยาก แม้ควบคุมอาหารและออกกำลัง
- เหนื่อยง่าย นอนไม่หลับ หรือมีรอบเดือนผิดปกติ
- ผิวแห้ง ผมร่วง หรือรู้สึกเย็นง่าย
ฮอร์โมนทำให้น้ำหนักเพิ่มขึ้นทำอย่างไรเมื่อฮอร์โมนทำงานผิดปกติ?
1. ประเมินฮอร์โมน
ตรวจระดับฮอร์โมน เช่น คอร์ติซอล, TSH, ฮอร์โมนเพศ และอินซูลิน กับแพทย์เพื่อวางแนวทางรักษาที่เหมาะสม
2. ปรับไลฟ์สไตล์
- ลดความเครียดผ่านการนั่งสมาธิ โยคะ หรือกิจกรรมที่ชอบ
- นอนให้พอ 7–9 ชั่วโมง
- ออกกำลังกายแบบผสมผสานทั้งคาร์ดิโอและเวทเทรนนิ่ง
3. เลือกอาหารที่เหมาะกับฮอร์โมน
- ลดการบริโภคน้ำตาลและแป้งขัดสี
- เพิ่มไฟเบอร์ โปรตีนคุณภาพ และไขมันดีจากปลา ถั่ว และอโวคาโด
- หลีกเลี่ยงอาหารแปรรูปและสารที่รบกวนฮอร์โมน เช่น BPA
4. ใช้ยาและอาหารเสริมภายใต้คำแนะนำ
ในบางกรณีแพทย์อาจแนะนำยาเสริมฮอร์โมน ยาแก้ดื้อต่ออินซูลิน หรือผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร
5. ติดตามผลอย่างสม่ำเสมอ
จดบันทึกน้ำหนัก อารมณ์ พลังงานในแต่ละวัน เพื่อใช้ประกอบการประเมินและวางแผนดูแลระยะยาว
ฮอร์โมนมีผลต่อการควบคุมน้ำหนักอย่างแท้จริง และอาจเป็นตัวการลับที่ทำให้น้ำหนักขึ้นโดยไม่รู้ตัว การเข้าใจระบบฮอร์โมนของตัวเอง และเรียนรู้การดูแลร่างกายให้สมดุลทั้งด้านอาหาร การพักผ่อน และสุขภาพจิต คือกุญแจสำคัญในการลดน้ำหนักอย่างยั่งยืนและเป็นมิตรกับตัวเองมากที่สุด
หากคุณมีอาการน้ำหนักขึ้นลดยากและสงสัยว่าฮอร์โมนอาจเกี่ยวข้อง อย่าลังเลที่จะตรวจสุขภาพหรือปรึกษาผู้เชี่ยวชาญนะคะ
